Pierwsze polskie emulsje kationowe – historia powstania i działalności Wytwórni Emulsji Asfaltowych w Tarnowie

Genezą budowy wytwórni był wyjazd w latach 60. XX wieku polskich inżynierów do Francji w ramach Programu Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (United Nations Development Programme). Nasi drogowcy, z dyrektorem Wojewódzkiego Zarządu Dróg Publicznych w Krakowie, mgr. inż. Wacławem Miszkinisem na czele, poznali wówczas powszechnie stosowaną we Francji i Europie Zachodniej technologię do utrzymania i renowacji dróg. Tą technologią była produkcja emulsji kationowych. Zaletą stosowania tych emulsji był niski koszt produkcji oraz prostota stosowania.

Z braku dewiz linia produkcyjna powstała na podstawie zdjęć i rysunków

Po powrocie ze stażu polscy inżynierowie uznali, iż technologię warto wdrożyć w Polsce. Dyrektor Miszkinis oraz Jan Radziszewski (dyrektor Rejonu Eksploatacji Dróg Publicznych w Tarnowie), którzy byli głównymi entuzjastami nowej technologii, wystosowali wniosek do Centralnego Zarządu Dróg Publicznych o zakup licencji oraz instalacji do produkcji emulsji kationowych. CZDP przychylił się do wniosku, a z racji zaangażowania w/w osób na lokalizację innowacyjnego ośrodka wybrano Rejon Eksploatacji Dróg Publicznych w Tarnowie. Powszechny w ówczesnym ustroju brak dewiz pozwolił na zakup w firmie francuskiego wynalazcy i producenta Roberta Corlaya tylko głównego elementu linii produkcyjnej emulsji kationowych, tj. zestawu produkcyjnego typu Atomix A o wydajności 10 t/h z kompletem pomp dozujących. Co ciekawe Francuzi zgodzili się na wdrożenie technologii bez zakupu stosownej licencji oraz pozwolili na sporządzenie dokumentacji fotograficznej i rysunkowej zakładu. Wytwórnię emulsji kationowych w Tarnowie oddano do użytku w niespełna pięć miesięcy od rozpoczęcia budowy, a pierwszym produktem była szybko rozpadowa emulsja asfaltowa.
 

Tarnowski zakład składał się z hali produkcyjnej z instalacją, zaplecza technicznego (zbiorniki magazynowe surowców, zbiorniki stokażowe gotowych produktów) i laboratorium kontrolnego. Podczas rewizyty w Polsce francuscy inżynierowie na czele z Corlayem nie mogli wyjść z podziwu, iż polscy drogowcy wybudowali całą linię produkcyjną jedynie na podstawie zdjęć i rysunków francuskiej wytwórni.

W kolejnych etapach, przy współpracy francuskich specjalistów, tarnowska wytwórnia wprowadzała do produkcji kolejne gatunki emulsji: średnio i wolno rozpadową. Wytwarzano też emulsje pod konkretne technologie, np. mieszankę mineralno-asfaltową, slurry-seal, grave emulsion. W ramach działalności wykonywano doświadczenia dla producentów chemikaliów, emulgatorów takich jak CECA, która była również dostawcą tych surowców dla wytwórni w Tarnowie. Współpracowano z EmulBitume (wytwórcą młynków emulsyjnych), ze szwedzkim producentem skrapiarek Salco (później Savalco), niemieckim BASF (modyfikatory) oraz rodzimym Instytutem Ciężkiej Syntezy Organicznej w Kędzierzynie-Koźlu.

Emulsje nie tylko na drogi

W kolejnych latach udoskonalono Wytwórnię Emulsji Asfaltowych. Otwartą instalację produkcyjną, szkodliwą dla pracowników (opary nafty, asfaltu, chemikalia), zmodernizowano. Zakupiono we Francji urządzenia, a instalacja stała się zautomatyzowana i zamknięta. Na początku lat 70. wybudowano nowoczesny park magazynowy.

Skuteczność technologii spowodowała, że pozostałe oddziały Dyrekcji Okręgowych Dróg Publicznych w Polsce, a nawet przedsiębiorstwa nie związane z drogownictwem, wyrażały zapotrzebowanie na nowy specyfik. Zlecenie na nową, specjalną emulsję złożył nawet KGHM, mający problemy ze stabilizacją odpadów poflotacyjnych. Wytwórnia opracowała recepturę, a dozowanie emulsji na odpady poflotacyjne odbywało się z wysokości sześciu metrów przez przystosowane do tego celu śmigłowce. Według ówczesnych statystyk metoda pozwoliła zredukować zanieczyszczenie powietrza na Dolnym Śląsku o 90 proc.

Tarnowska wytwórnia dysponowała specjalną brygadą remontową do testowania i prezentacji możliwości nowej technologii, by rozpowszechnić jej stosowanie w całej Polsce. Pod kierownictwem inż. Janiny Wójtowicz jednostka przeprowadzała remonty nawierzchni i powierzchniowe utrwalanie dróg podległych DODP Kraków, które były jednocześnie pokazem dla drogowców całego DODP Kraków oraz DODP sąsiednich województw, w jaki sposób używać emulsji i jaki przynosi ona efekt. Uzupełnieniem tych praktycznych „zajęć” były konferencje naukowe organizowane przynajmniej raz do roku w Tarnowie.

W latach 80. i 90. w ramach działalności CZDP na mapie Polski pojawiły się kolejne wytwórnie emulsji: w Lubartowie, Kielcach, Poznaniu oraz Ełku. Tarnowska placówka stanowiła dla nich wzór oraz służyła radą i szkoliła pracowników.

Ciekawostki

Do 1989 r. wytwórnia wyprodukowała ponad 150 tys. ton emulsji szybko rozpadowej.
Łączna liczba kilometrów dróg odnowionych lub wykonanych z zastosowaniem emulsji to ok. 20 tys. km.

Z emulsji wyprodukowanej w ciągu 20 lat działalności wytwórni można by opasać Ziemię wzdłuż równika pasem drogi o szerokości 3 m.

Lista osób zasłużonych w realizację budowy oraz rozwoju Wytwórni Emulsji Asfaltowych w Tarnowie:
– inż. Leon Nowicki, mgr inż. Konrad Jabłoński – CZDP,
– dr inż. Kazimierz Alama, dr inż. Zenon Szczepaniak – IBDiM (Instytut Badawczy Dróg i Mostów),
– mgr inż. Jerzy Januś – dyrektor PBDiM (Przedsiębiorstwo Budowy Dróg i Mostów),
– mgr inż. Wacław Miszkinis – WZDP Kraków,
– mgr inż. Wojciech Bińkowski, mgr inż. Kryspin Filipowski, mgr inż. Danuta Paluch, mgr inż. Stefan Maniewski – DODP Kraków,
– inż. Jan Radziszewski, mgr inż. Tadeusz Pękalski, Aleksander Prich – REDP Tarnów,
– mgr inż. Anna Czuj-Pękalska – kierownik produkcji WEA Tarnów,
– Krystyna Ratowska, Irena Wiśniowska – laborantki WEA Tarnów.

Za cenne informacje i pomoc GDDKiA dziękuje Państwu: Annie Czuj-Pękalskiej (wieloletniej kierownik produkcji w Wytwórni Emulsji Asfaltowych) i Tadeuszowi Pękalskiemu (dyrektorowi REDP Tarnów).

Zdjęcia: GDDKiA